maandag 26 augustus 2013

Cerridwen, Kalief en De Echte Rob



Al in 1929 beschreef de Spaanse humanist Ortega Y Gasset in zijn meesterwerk De Opstand der Horden hoe de moderne samenleving uiteindelijk gedomineerd zou worden door de middelmatigheid van mensen die in hun angsten en verlangens volstrekt identiek zijn en hoe alles in de technologische wereld gelijk geschakeld zou worden. Hij stelde:

De zoon der kleine luiden heeft sinds de tweede helft van de negentiende eeuw geen maatschappelijke versperringen meer op zijn weg. Dat wil dus zeggen, dat hij… vrij van banden en beperkingen is… De wereld waarin deze nieuwe mens van zijn geboorte af geplaatst is, noodzaakt hem op geen enkele manier tot beperking, zij legt hem geen enkel verbod op en dwingt hem tot geen enkele onthouding. Integendeel, zij zweept zijn begeerten op, die in beginsel tot in het oneindige kunnen toenemen. Want een feit is, en dit is van groot belang, dat deze wereld… niet alleen de volmaaktheden en wijdten heeft die ze inderdaad bezit, maar bovendien nog haar bewoners de waan geeft dat zij morgen nog rijker, nog volmaakter en nog wijder zal zijn, alsof zij plotseling was gaan groeien en er aan haar uitzettingsmogelijkheden geen grenzen waren gesteld… Dat wat men vroeger als een weldaad van het lot zou hebben beschouwd en waardoor men dankbaar gestemd zou zijn geweest ten opzichte van de verborgen bestiering van het leven, veranderde in een recht dat men niet dankbaar aanvaardt maar driest opeist.

 Deze beschrijving voert hem tot de volgende conclusie over het karakter van de massamens:

één trek van zijn wezen is de vrije ontplooiing van zijn begeerten en driften, met andere woorden van zichzelf, en een tweede kenmerkende eigenschap is zijn ingeboren ondankbaarheid ten opzichte van al hetgeen dat zijn bestaan zo heeft vergemakkelijkt. De beide trekken zijn de bekende eigenschappen van het verwende kind. Inderdaad, de ziel van de horden heeft zeer veel gemeen met die van een verwend kind… Verwennen is geen paal en perk stellen aan iemands wensen, iemand de indruk geven dat alles hem geoorloofd is en hij tot niets is verplicht.

In deze gelijk geschakelde werkelijkheid die het individu verheerlijkt en tegelijkertijd het conformisme afdwingt is er geen waarheid meer, elke mening telt en is even waar of onwaar als alle andere meningen; de nonsens van een dwaas is even dierbaar als de gedachten van een dichter. Of zoals W.H. Auden het postmodernisme al in 1939 voorspelde:

Reason will be replaced by Revelation. Instead of Rational Law, objective truths perceptible to any who will undergo the necessary discipline, and the same for all, Knowledge will degenerate into a riot of  subjective visions… Whole cosmogonies will be created out of some forgotten personal resentment, complete epics written in private languages, the daubs of school children ranked above the great masterpieces

Lees vandaag de dag de reacties op internet en men ontdekt al snel hoe gelijk Ortega Y Gasset en Auden hebben gekregen. Feiten zijn meningen geworden, en meningen feiten. Het moderne onderwijs heeft deze tendens nog eens versterkt door te benadrukken dat elke mening telt en niet zozeer kennis maar opinies van belang zijn voor de vorming van het individu. Het gevolg is nu dat voor de massamens kennis en ervaring geen rol van betekenis meer spelen. Sterker nog: wanneer men daarop een beroep doet, wordt dit afgedaan als een vorm van arrogantie, van onterechte pretenties. En dus kakelt men er onbelemmerd op los en wordt elke serieuze discussie verstoord door anonieme pubers die zich verschuilen achter kinderachtige namen als de -- overigens ook nog eens verkeerd geschreven -- Cerridwen, en Kalief en De Echte Rob om hun zorgvuldig gekweekte onnozelheid tentoon te spreiden en hun onverzadige egocentrisme ten koste van elke redelijke gedachtewisseling te kunnen uiten. Overal manifesteren ze zich. En niemand die hen kan leren hun mond even te houden. 

Inderdaad,

Whole cosmogonies will be created out of some forgotten personal resentment, complete epics written in private languages, the daubs of school children ranked above the great masterpieces.

Ortega Y Gasset:

Een idee hebben houdt in dat men gelooft er de redenen toe te bezitten, en dat men derhalve gelooft in het bestaan van een bewijsgrond, een wereld van begrijpbare waarheden. Een denkbeeld vormen of een mening hebben omtrent iets is dus hetzelfde als een beroep doen op deze instantie, zich daaraan onderwerpen, haar wetboek en uitspraak aanvaarden, dus geloven dat de hoogste vorm der samenleving de samenspraak is waarin de redenen van onze denkbeelden worden besproken. Maar de massamens zou zich verloren voelen als hij de discussie aanvaardde, en daarom verwerpt hij instinctief de verplichting deze hoogste instantie die buiten hem ligt te eerbiedigen. Het 'nieuwe' in Europa is derhalve het 'opheffen van de discussies,' en men heeft een afkeer van iedere vorm van samenleving die berust op de erkenning van objectieve richtsnoeren, van de gewone gedachtewisseling af tot het parlement, de wetenschap inbegrepen. Dat wil zeggen dat men afziet van culturele samenleving, welke een samenleving is die aan normen is gebonden, en dat men terugvalt tot een barbaarse maatschappij.

Geen opmerkingen:

Peter Flik en Chuck Berry-Promised Land

mijn unieke collega Peter Flik, die de vrijzinnig protestantse radio omroep de VPRO maakte is niet meer. ik koester duizenden herinneringen ...